Marx en de mensenrechten

Politiek en Ethiek van Rousseau tot Marx

De relatie tussen ethiek en politiek is een immer actuele vraag – zoals blijkt uit de huidige discussies over de verzorgingsstaat en de mensenrechten. Veel thema’s van de moderne discussie zijn al te vinden bij politieke denkers uit de achttiende en negentiende eeuw. In Marx en de mensenrechten wordt getracht de wortels bloot te leggen van de ambivalente houding van Marx tegenover de mensenrechten, een ambivalentie die nog steeds doorspeelt in de landen van het ‘reëel bestaande socialisme’. Marx’ kritiek op het ‘burgerlijk’ karakter van de mensenrechten is alleen te verklaren wanneer zij wordt geplaatst in het bredere perspectief van zijn visie op de relatie van ethiek en politiek. In dit boek staat dit thema dan ook centraal, waarbij tevens aandacht wordt geschonken aan een viertal denkers dat een beslissende invloed op zijn denken heeft uitgeoefend: Rousseau, Schiller, Hegel, en Feuerbach.

Op een kritische, maar ook voor niet-filosofen toegankelijke wijze behandelt de auteur in het eerste gedeelte van het boek achtereenvolgens:

• Rousseaus theorie van het ‘sociaal contract’
• De esthetisering van de politiek door Schiller
• De metafysische grondstructuur van Hegels denken en de reactie daarop: de religiekritiek van Feuerbach

In het tweede gedeelte wordt met gebruikmaking van veel eigentijds bronnenmateriaal de relatie tussen ethiek en politiek bij Marx geanalyseerd. Achtereenvolgens komen hier aan de orde:

• De – tot nog toe veronachtzaamde – invloed van Schiller op Marx
• De kritiek op Hegels staatsfilosofie als aanzet voor Marx’ theorie van de politieke vervreemding
• Marx’ ambivalente houding tegenover de mensenrechten
• Een kritische toetsing van de vooronderstellingen van Marx’ revolutietheorie

Het boek besluit met een discussie over de vraag waar de grenzen liggen van de bemoeienissen van de staat met de zedelijke perfectie van de burgers.